Υπεγράφη μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού, της Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας, της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Προγραμματική Σύμβαση Πολιτισμικής Ανάπτυξης για την εκπόνηση ερευνητικού έργου για την ανάπτυξη προγράμματος σπουδών και εκπαιδευτικού υλικού για τη σύσταση και λειτουργία επαγγελματικών σχολών μαθητείας στην παραδοσιακή τέχνη της πέτρας στον Πεντάλοφο Βοΐου Κοζάνης και στα Λαγκάδια Γορτυνίας.
Το ερευνητικό πρόγραμμα αποσκοπεί στην ενίσχυση της εθνικής προσπάθειας για την αναβίωση, μετεξέλιξη και ανάδειξη της παραδοσιακής τέχνης των πετράδων και της παραδοσιακής οικοδομικής τέχνης στις δύο Περιφέρειες με δεδομένη την ανάγκη για σχολές μαθητείας, ώστε να καλυφθεί το έλλειμμα μαστόρων και να διασφαλιστεί η προστασία και η συνέχεια της τέχνης των πετράδων, η οποία αποτελεί εγγεγραμμένο στοιχείο στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
Ο προϋπολογισμός του ερευνητικού έργου, διάρκειας δύο ετών, είναι 400.000 ευρώ και η χρηματοδότηση προέρχεται από πόρους του Υπουργείου Πολιτισμού και των Περιφερειών Πελοποννήσου και Δυτικής Μακεδονίας.
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε: «Η αναβίωση των παραδοσιακών τεχνών αποτελεί πολιτική προτεραιότητα για το Υπουργείο Πολιτισμού. Στις πρωτοβουλίες που έχουμε αναλάβει, την τελευταία πενταετία, για την αναβίωση της χειροτεχνίας και της ξυλοναυπηγικής τέχνης, έρχεται να προστεθεί η συνεργασία μας με τις Περιφέρειες Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου, για τη δημιουργία Σχολών Πέτρας και Παραδοσιακών Μορφών Δόμησης, στον Πεντάλοφο Κοζάνης και τα Λαγκάδια Αρκαδίας. Στόχος μας είναι η δημιουργία ενός βιώσιμου προτύπου ανάπτυξης και επιχειρηματικής ενίσχυσης του τομέα της παραδοσιακής πολύτιμης αυτής τέχνης, με την ανάδυση μιας νέας γενιάς μαστόρων της πέτρας, μέσα από την επαγγελματική κατάρτιση και την πιστοποίηση, την επιχειρηματική υποστήριξη και τη διεθνή δικτύωση, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην εθνική προσπάθεια ανάσχεσης του δημογραφικού προβλήματος. Για το Υπουργείο Πολιτισμού η διάσωση και ανάδειξη του πλούτου των τεχνιτών της πέτρας, που διαθέτει η πατρίδα μας, δεν λογίζεται μόνο και αποκλειστικά ως στοιχείο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και ως ένας τομέας με έντονη αναπτυξιακή δυναμική. Επενδύοντας σε αυτές τις τέχνες, δημιουργούμε ένα μέλλον το οποίο χαρακτηρίζεται από ελληνικότητα και συγχρόνως οικουμενικότητα, στοιχείο που εξασφαλίζει μόνον ο πολιτισμός. Θέλω να ευχαριστήσω τούς Περιφερειάρχες Δυτικής Μακεδονίας Γιώργο Αμανατίδη και Πελοποννήσου Δημήτρη Πτωχό, με τους οποίους μοιραζόμαστε το ίδιο όραμα για την αναβίωση και τον επαναπροσδιορισμό των παραδοσιακών τεχνών για την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε αναπτύξει σε όλα τα επίπεδα ».
Ο Περιφερειάρχης Πελοποννήσου Δημήτριος Πτωχός δήλωσε: «Η υπογραφή της Προγραμματικής Σύμβασης για τη δημιουργία των Σχολών Πέτρας και Παραδοσιακών Μορφών Δόμησης στα Λαγκάδια Αρκαδίας και στον Πεντάλοφο Κοζάνης αποτελεί μια ουσιαστική επένδυση στον πολιτισμό, στην εκπαίδευση και στην περιφερειακή ανάπτυξη. Μέσα από την εξαιρετική συνεργασία που έχουμε αναπτύξει με την Υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, και τον Περιφερειάρχη Δυτικής Μακεδονίας, Γιώργο Αμανατίδη, κάνουμε πράξη ένα έργο που τιμά την ιστορική κληρονομιά της τέχνης της πέτρας, διαφυλάσσει την άυλη πολιτιστική μας παρακαταθήκη και, ταυτόχρονα, ανοίγει δρόμους εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης για τους νέους που θέλουν να μείνουν και να δημιουργήσουν στον τόπο τους. Η Γορτυνία αποκτά έναν σύγχρονο εκπαιδευτικό πυλώνα, που θα κρατήσει ζωντανή την τέχνη των Λαγκαδινών μαστόρων και θα μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις αυτές στις επόμενες γενιές. Είναι μια πρωτοβουλία με βάθος, συνέχεια και ουσία – ακριβώς ό,τι έχει ανάγκη η ελληνική περιφέρεια για να προχωρήσει μπροστά».
Ο Περιφερειάρχης Δυτικής Μακεδονίας Γιώργος Αμανατίδης δήλωσε: «Η τέχνη της πέτρας αποτελεί πολιτιστική κληρονομιά μας. Η Σχολή Πέτρας στον Πεντάλοφο Βοΐου θα της δώσει υπεραξία. Στόχος μας είναι να συνδέσουμε τους Πτυχιούχους της Σχολής με τα έργα αποκατάστασης και ανάδειξης της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς καθώς και των οικιστικών αναπλάσεων στα χωριά μας».
Τα μαστοροχώρια του Δήμου Βοΐου, καλούμενα και ‘Ζουπάνια’ (Πεντάλοφος, Ντόλος, Αγ. Σωτήρα, Δίλοφο, κ.ά.) και τα Λαγκάδια Γορτυνίας αποτελούν εστίες της παραδοσιακής τέχνης της πέτρας στον ελληνικό χώρο με δραστηριότητα στο σύνολο των οικισμών και των πόλεων του ελληνικού χώρου, και σε μεγάλα κτιριακά έργα και έργα υποδομής στα Βαλκάνια και αλλού.
Η παραδοσιακή Τέχνη της Πέτρας της Δυτικής Μακεδονίας έχει επίκεντρο το Πεντάλοφο (Ζουπάνι) Κοζάνης και τα γύρω χωριά (Ζουπάνια) Βυθό (Ντόλο), Δίλοφο, και Καλλονή Κοζάνης. Τα χωριά αυτά συνιστούν ένα τοπικό πυρήνα άσκησης και μαθητείας της τέχνης με εθνική, Βαλκανική και διεθνή εμβέλεια.
Η Παραδοσιακή Τέχνη της Πέτρας στα Λαγκάδια Αρκαδίας είναι η πρακτική γνώση για την εξασφάλιση και επεξεργασία των πρώτων υλών (πέτρα, χώμα κτλ.) και τη δημιουργία κατασκευών (κτηρίων, γεφυριών, μαντρών κ.ά.), όπως διαμορφώθηκε κυρίως κατά τον 18ο και 19ο αιώνα στην περιοχή των Λαγκαδίων Αρκαδίας.
Μέρος της τέχνης είναι και η ζωντανή συλλογική μνήμη που σχετίζεται με αυτήν (πρακτικές, αφηγήσεις, τραγούδια κ.ά.).
Σήμερα έχουν απομείνει ως ενεργές εστίες μαστόρων ο Πεντάλοφος και τα γύρω χωριά στη Δήμο Βοΐου, Κοζάνης και τα Λαγκάδια Γορτυνίας. Σε αυτές τις δύο εστίες εντοπίζεται μικρός αριθμός πρωτομαστόρων και μαστόρων. Η τέχνη περνάει από τους πρωτομάστορες στους μαστόρους κατά την άσκηση του οικοδομικού έργου.
Η λειτουργία των Σχολών θα αποτελέσει δεξαμενή για τεχνίτες που θα εργαστούν εξειδικευμένα έργα αποκατάστασης τόσο στα ιδιά τα μνημεία, όσο και σε κηρυγμένους διατηρητέους οικισμούς με λιθόκτιστες κατασκευές μεγάλων δημόσιων έργων (εκκλησίες, γεφύρια, σχολεία, δημόσια κτήρια), ιδιωτικών έργων (κατοικίες) και έργα στη δημόσιο κοινοτικό χώρο των οικισμών (κρήνες, καλντερίμια, πλατείες) και στον αγροτικό χώρο που περιβάλλει τους οικισμούς (πεζούλες, κρήνες, μύλοι, αλώνια).
